Στους πρόποδες του Χολομώντα αλλά και πολύ κοντά στα παράλια της Χαλκιδικής, η κωμόπολη της Αρναίας αποτινάσσει σταθερά τα στοιχεία της εξέλιξης που αλλοίωναν τον χαρακτήρα της. Ψύχραιμα και χωρίς υπερβολές, η Αρναία ζει μια δεύτερη νιότη, επιστρέφοντας στις ρίζες μαζί με τους κατοίκους και τους επισκέπτες της.
Εάν τα σπίτια είναι χτισμένα τόσο κοντά το ένα στο άλλο ώστε να φαίνονται σχεδόν αγκαλιασμένα, δεν είναι λογικό να υποθέσει κάποιος ότι το ίδιο θα πρέπει να ισχύει και για τους ενοίκους τους; «Εννοείται», θα απαντούσαν χωρίς δεύτερη σκέψη οι ρομαντικοί, όσοι αντιμετωπίζουν την ελληνική επαρχία ως την τελευταία ευκαιρία επιστροφής σε μια εξιδανικευμένη, αγνή και αρμονική κοινωνική ζωή. Το πρόβλημα με την Αρναία είναι πως κάνει ό,τι μπορεί για να ενθαρρύνει ουτοπιστικά οράματα: Πρόκειται για μια κωμόπολη της Χαλκιδικής ιδιαίτερα καλαίσθητη, εκσυγχρονισμένη με ευλαβική προσήλωση στην αρχιτεκτονική παράδοση, με τη φύση που την περιβάλλει να πυρπολεί τον επισκέπτη με ένα όργιο χρωμάτων, τα τοπικά προϊόντα είναι πλούσια σε γεύσεις και, κυρίως, οι Αρνιώτες φημίζονται για τη φιλοξενία τους.
«Εμείς οι ντόπιοι έχουμε συνηθίσει στη συνδιαλλαγή με τους ξένους, είναι στοιχείο του χαρακτήρα μας. Η Αρναία ήταν ανέκαθεν κέντρο διερχομένων, καθώς ήταν ο τελευταίος σταθμός στον δρόμο για το Αγιο Ορος ή ο πρώτος για όσους έφευγαν από τον Αθω», εξηγεί ο Αστέριος Παπαστέργιος, πολιτικός μηχανικός και κατά δήλωσίν του αιώνια ερωτευμένος με την Αρναία. Εξίσου παθιασμένος με τον τόπο του, ο μελισσοκόμος Δημήτρης Γεωργάκας συμπληρώνει ότι «αποκλείεται να εμφανιστεί ξένος σε καφενείο ή ταβέρνα της Αρναίας και να μην τον κεράσουν. Και, μάλιστα, χωρίς να ξέρει σε ποιον ακριβώς θα πρέπει να πει ευχαριστώ για το κρασί ή το τσίπουρο στο τραπέζι του».
Ασήμι και αργαλειός
Χτισμένη στους πρόποδες του όρους Χολομώντα και σε υψόμετρο 630 μ., η Αρναία ανήκει στη Βόρεια Χαλκιδική, αν και η πιο κοντινή παραλία δεν απέχει περισσότερα από 30 χλμ., ενώ από τη Θεσσαλονίκη απέχει 70 χλμ. Είναι όσο κοντά και όσο μακριά χρειάζεται για να διατηρεί την ηρεμία.
Η ιστορία λέει ότι η Αρναία, γνωστή με το σλαβόφωνο όνομα «Λιαρίγκοβη» έως το 1928, ήταν ένα από τα Μαντεμοχώρια της Χαλκιδικής, καθώς οι κάτοικοί της ασχολούνταν με την εξόρυξη μετάλλων από τα βουνά της περιοχής. Παράλληλα, όμως, οι γυναίκες της Αρναίας ήταν φημισμένες για την επιδεξιότητά τους στον αργαλειό, κάτι που έκανε τα υφαντά τους περιζήτητα. Ο 60χρονος σήμερα Αστέριος Καραστέργιος θυμάται τη δική του μητέρα να δουλεύει τον αργαλειό, επισημαίνοντας ότι «κάθε σπίτι είχε απαραιτήτως το δωμάτιο του αργαλειού. Υπήρχε μάλιστα και ένα μακρόστενο παράθυρο, από το οποίο οι γυναίκες που δούλευαν επί ατελείωτες ώρες με το αδράχτι και τα χτένια, μπορούσαν να παίρνουν μια ανάσα χαζεύοντας τη στράτα ή επικοινωνώντας με τις γειτόνισσές τους στα διπλανά σπίτια».
Σήμερα, η Αρναία είναι υπερήφανη για την παράδοσή της στα υφαντά, την οποία εκθέτει σε δύο λαογραφικά μουσεία, ζει όμως κυρίως από την υλοτομία και τη μελισσοκομία. Ο Πέτρος Καραούλης είναι 36 ετών και έχει επιλέξει να ζει στην Αρναία, συνεχίζοντας το επάγγελμα του πατέρα του, την υλοτομία. Μαζί με τον αδελφό του, Γιάννη, ο Πέτρος περνά το μεγαλύτερο μέρος της καθημερινότητάς του μέσα στα πυκνά δάση που περιστοιχίζουν την Αρναία. «Ακούω να μιλούν για κρίση, εμείς όμως ποτέ δεν γνωρίσαμε κάτι άλλο», λέει ο Πέτρος Καραούλης. «Από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου περνούσαμε δύσκολα, εφόσον ο πατέρας μου πληρωνόταν μόνο δύο φορές τον χρόνο για τα ξύλα που πουλούσε στην περιοχή. Η μία ήταν τα Χριστούγεννα και η άλλη στη γιορτή της Αγίας Παρασκευής, στις 26 Ιουλίου».
Ωστόσο, η Αρναία, παρά τις καταστροφές που υπέστη κατά καιρούς (τουρκικές δηώσεις, σεισμοί) δεν ήταν ένας φτωχός τόπος, κάτι που αντανακλάται στα οικήματά της. Πετρόχτιστα στη βάση τους, φτιαγμένα από τους καλύτερους Ηπειρώτες και Μακεδόνες μάστορες που κατά κομπανίες έφταναν στην περιοχή κυρίως για να εργαστούν στο Αγιο Ορος, τα σπίτια της Αρναίας αποτελούν εξαίρετα δείγματα παραδοσιακής αρχιτεκτονικής. Το πλέον χαρακτηριστικό τους στοιχείο είναι τα «σαχνισιά», δηλαδή οι προεκτάσεις των επάνω ορόφων, οι οποίες υποστηρίζονται με ξύλινα δοκάρια. Για πάνω από 25 χρόνια έως σήμερα, ο Αστέριος Καραστέργιος έχει ανακαινίσει περισσότερα από 150 οικήματα στην Αρναία, ενώ κατά τη δική του εκτίμηση υπάρχουν περίπου 300 ακόμη που θα άξιζε και θα έπρεπε να αποκατασταθούν. Ο ίδιος σημειώνει ότι «τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε είναι μεν τεχνικής φύσης, καθώς η ανεύρεση π.χ. "πελεκάνων", των τεχνιτών δηλαδή που γνωρίζουν να πελεκούν τα ξύλα όπως οι παλιοί μάστορες, είναι κάτι δύσκολο σήμερα. Το ίδιο ισχύει για τα υλικά, την πέτρα ή την κατάλληλη ξυλεία. Ομως, αυτά δεν είναι τίποτα μπροστά στη γραφειοκρατία. Οι καθυστερήσεις στην έκδοση αδειών είναι που μας δένουν τα χέρια».
Στον ίδιο τόνο, ο πρόεδρος των μελισσοκόμων της περιοχής, Δημήτρης Γεωργάκας, λέει με έμφαση: «Με τις μέλισσες τα βρίσκω μια χαρά. Με το κράτος είναι που δεν μπορώ να συνεννοηθώ». Ωστόσο, το μέλι της Αρναίας, ιδιαίτερα το λεγόμενο «σουσουρόμελο», μια ποικιλία σπάνια και εκλεκτή, ανταμείβει τόσο αυτούς που το παράγουν, όσο και αυτούς που το απολαμβάνουν. Με το μέλι, εξάλλου, αλλά με έναν ασυνήθιστο τρόπο, μεθούν οι Αρνιώτες: Η «μουντουβίνα» είναι το τοπικό τσίπουρο, διπλά αποσταγμένο από κηρήθρες.
Μιλώντας για οινοπνευματώδη, το οινοποιείο της Κλαούντιας Παπαγιάννη είναι κάτι που βοηθά την Αρναία να γίνει γνωστή όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και στις αγορές του εξωτερικού. Τα κρασιά Παπαγιάννη έχουν ήδη αποσπάσει διακρίσεις, παρότι, ακόμη και αρκετοί από τους συντοπίτες της αμφέβαλλαν ότι θα τα κατάφερνε, όταν πριν από εννέα χρόνια δημιούργησε εκ του μηδενός το οινοποιείο της. Ομως, για την Κλαούντια Παπαγιάννη, η παραγωγή των δικών της κρασιών στη Αρναία είναι φόρος τιμής στον πατέρα, αλλά και τον παππού της: «Ο μπάρμπα-Χρήστος ήταν ένας πραγματικός λεβέντης. Είχε την ταβέρνα στην κεντρική πλατεία της Αρναίας. Την ονόμαζε "Τα Ορνεα", σαν πείραγμα στους Αρνιώτες. Κάποια ημέρα όμως, ένας εισαγγελέας, σοβαρός και αυστηρός, τακτικός πελάτης της ταβέρνας, αντικατέστησε την επιγραφή χωρίς να το ξέρει ο παππούς μου. Καφεζυθεστιατόριον "Η Καλή Καρδιά" έγραφε πλέον. Και αυτό νομίζω ότι λέει πολλά και σημαντικά για τους ανθρώπους της Αρναίας».
Υλοτομία
Η χρησιμότητα των ημίονων
Σε πείσμα κάθε εξέλιξης στα συστήματα τετρακίνησης, στα κάθε είδους εκτός δρόμου οχήματα κ.λπ., οι ημίονοι παραμένουν ηρωικοί και αναντικατάστατοι βοηθοί των υλοτόμων. «Στα εύκολα χρησιμοποιούμε τρακτέρ ή ημιφορτηγά. Στα δύσκολα, όμως, πηγαίνουμε μόνο με τα μουλάρια», λέει ο Πέτρος Καραούλης, υλοτόμος στην Αρναία. Ο ίδιος παραδέχεται ότι φροντίζει τα ζώα του και ανησυχεί για αυτά σχεδόν όσο και για τα παιδιά του: «Εννοείται ότι, είτε χιονίζει είτε βρέχει, τα μουλάρια και τα άλογα πρέπει να έχουν φρέσκια τροφή, χόρτο, κριθάρι κ.λπ. Πολλές φορές, όμως, έχει χρειαστεί να τρέξω για ένα άρρωστο ζώο στη Θεσσαλονίκη, σε ειδικό κτηνίατρο για τα ιπποειδή. Πρόσφατα ζήσαμε την αγωνία για τη ζωή ενός μουλαριού το οποίο δέχτηκε επίθεση από λύκους. Ηταν άσχημα, αλλά ο γιατρός κατάφερε να το σώσει. Πολλές φορές έχω κλάψει για ένα ζώο που πεθαίνει», καταλήγει ο κ. Καραούλης.
